Η Μαρία Φαραντούρη στο DNA of Arts!!!
Συνέντευξη στον Αλέξανδρο Τσομπανόπουλο.
Παρακολουθώ τις συναυλίες της τα τελευταία 20 χρόνια και κάθε φορά είναι για μένα μια έκπληξη. Η Μαρία Φαραντούρη, μια καλλιτέχνιδα- σύμβολο συνεχίζει ακόμα μετά από 50 χρόνια καριέρας να μαγεύει το κοινό παγκοσμίως με την ιδιαίτερη φωνή της και τις καθηλωτικές της ερμηνείες. Σαν να ξεκίνησε να τραγουδά μόλις χθες. Την ευχαριστώ πολύ για την τιμή που μου έκανε να κάνουμε μια συζήτηση- αναδρομή στην πορεία της....
- Η τελευταία σας εμφάνιση έγινε στο Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης στη συναυλία της Ελένης Καραΐνδρου. Θα ήθελα να μου πείτε για τη συνεργασία και τη φιλία σας που κρατάει αρκετά χρόνια…
- Ναι από την Αθήνα ξεκίνησε…Όταν μου έκανε ο Μίκης το « Μάουτχαουζεν» θυμάμαι, γινόταν μια εκδήλωση στο Γκλόρια με φοιτητές. Μια φοιτητική παγκρήτια εκδήλωση. Η πρώτη που με συνόδευσε ήταν η Ελένη γιατί νομίζω, είχε κάποια σχέση με την Κρήτη ο άντρας της. Κάλεσε λοιπόν ο Μίκης την Ελένη και ένα παιδί με κιθάρα και παίξαμε το « Μάουτχαουζεν». Θυμάμαι έντονα την Ελενίτσα, με μαύρα γυαλιά και αδύνατη όπως είναι. Κάναμε παρέα. Κατόπιν έφυγα και εγώ και αυτή στο Παρίσι σε διαφορετικά χρονικά διαστήματα και προσπαθούσε με τα τραγούδια της να κάνει καριέρα. Είχε δώσει θυμάμαι κάποια στη Νάνα Μούσχουρη. Αλλά ουσιαστικά η καριέρα της ξεκίνησε στην Ελλάδα, γράφοντας μουσική για το σκηνοθέτη Θόδωρο Αγγελόπουλο. Έγραψε εξαιρετικά κομμάτια. Εμπνεύστηκε από την ποιητικότητα του σινεμά, από τις εικόνες του Αγγελόπουλου συν τη δική της ποιητική έκφραση και έφτιαξαν ένα καταπληκτικό έργο που την έχει σημαδέψει και αυτήν. Τώρα εκλιπόντος του μεγάλου Αγγελόπουλου, η Ελένη έχει συγκεντρώσει το υλικό της και κάνει συναυλίες αλλά συνεργάζεται και με άλλους Έλληνες και ξένους σκηνοθέτες και συνεχίζει να κάνει αυτό που ξέρει πάρα πολύ καλά! Επειδή δεν εμφανίζεται πολύ συχνά, είχαμε χρόνια να βρεθούμε. Η τελευταία φορά ήταν πριν 4 ή 5 χρόνια στο Βύρωνα που έκανε μια μεγάλη συναυλία και τον Οκτώβριο που μας πέρασε που παίξαμε στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά. Το πρόγραμμα αυτό που μεταφέραμε στη Θεσσαλονίκη.
- Είχατε κάνει και ένα δίσκο όμως επί Χούντας, ο οποίος ήρθε κρυφά στην Ελλάδα τότε.
- Βέβαια! Είχαμε κάνει και δίσκο τη « Μεγάλη Αγρυπνία». Είχαμε κάνει τις ηχογραφήσεις στο εξωτερικό, οι ενορχηστρώσεις είχαν γίνει στην Ελλάδα σε στίχους του Κώστα Μύρη (Γεωργουσόπουλου). Μερικά έγιναν πολύ γνωστά όπως « Τα Ελληνόπουλα». Το είχε πάρει και η Μελίνα Μερκούρη αργότερα και το ερμήνευσε σε ένα κυπριακό φιλμ. Άλλες εποχές, άλλη έκφραση. Η Ελένη είχε πολλά ακούσματα και από τα μέρη της. Ήξερε καλά την παραδοσιακή μουσική και όλα αυτά τα παντρεύει και έχει φτιάξει ένα στιλ και ένα ύφος πολύ ιδιαίτερο. Την αναγνωρίζεις άμεσα, σε κάποια θέματα με τον τρόπο που τα παίζει και με διάθεση jazz και με το ρομαντικό στοιχείο. Είναι ένα σύνθετο και πολυεπίπεδο έργο.
- Ποια ήταν τα ακούσματα και οι μουσικές επιρροές της παιδικής σας ηλικίας;
- Ήταν το ραδιόφωνο. Σε μια κλειστή χώρα όπως ξέρεις ο, τι είχε το ραδιόφωνο ήταν κλασσικά. Είχε θυμάμαι μια εκπομπή που έπαιζε κλασσικά κομμάτια. Εγώ κυρίως από κάποιους συγγενείς μου που είχαν τα πρώτα πικάπ, είχα ακούσματα κλασσικής μουσικής, γιατί την αγαπούσαν πάρα πολύ. Θα σου πω κάτι περίεργο. Υπάρχει μια τραγουδίστρια πολύ καλή η Μαριέττα Φαφούτη. Ο παππούς της, ήταν θείος μου. Πήγαινα στο σπίτι του και είχε τρέλα με τα κλασσικά και ειδικά με τον Βέρντι. Συναντιόταν η οικογένεια, η μητέρα μου που ήταν αδελφή του πατέρα του και εγώ κοριτσάκι πήγαινα και τον είχα συνδέσει με το Βέρντι γιατί πάντα μας έβαζε και ακούγαμε. Όλη μου η προσοχή τότε ήταν στραμμένη προς το κλασσικό. Είχα ξεκινήσει και μαθήματα που τα σταμάτησα όταν συναντήθηκα με το Μίκη. Άλλο σχολείο αυτό και άλλο το κλασσικό. Διαφορετική τοποθέτηση. Έτσι έμεινα στη Σχολή Μίκη Θεοδωράκη, κάτι που υπηρέτησα και ακόμα υπηρετώ και όπως βλέπεις μου άνοιξε δρόμους, με έκανε γνωστή και στο εξωτερικό. συνεχίζουμε κάθε χρόνο και στο εξωτερικό και τραγουδάμε τα έργα και τα τραγούδια του. Εκεί δε χρειάζεται να πας ούτε με Έλληνες, ούτε να σε στείλουν από εδώ. Έχουμε γραφείο με τους αντζέντες και παίρνουν τη Μαρία Φαραντούρη. Είναι μια κατηγορία από μόνη της το τραγούδι του Μίκη Θεοδωράκη. Πώς λέμε Nino Rota, πώς λέμε Piovani που εκφράζει τη Λατινική Αμερική, την Αργεντινή. Είναι τέτοια προσωπικότητα ο Θεοδωράκης. Αποτελεί από μόνος του κάτι ιδιαίτερο. Και όλοι αυτοί που τον εκφράζουν και τον ερμηνεύουν όπως εγώ, γίναμε πολύ γνωστοί από εκείνα τα χρόνια. Γι’ αυτό και δεν έχω παράπονο. Ακόμα και όταν εδώ αραιώνουμε τις δικές μου εμφανίσεις, γιατί ξέρεις κι εγώ δε μπορώ να βγαίνω στις μουσικές σκηνές. Δε μου πάει σαν αισθητική. Όχι ότι δεν είναι πολύ ωραία. Θα ήθελα κάποιες φορές να βρεθώ και αρκετοί συνάδελφοι με καλούσαν. Πριν χρόνια κάναμε εμφανίσεις με την Έλλη Πασπαλά και τη Σαββίνα Γιαννάτου για ένα μικρό διάστημα σε ένα χώρο που είχε ο αδελφός του Βασίλη Παπακωνσταντίνου. Δε μου αρέσει να εκφράζομαι όταν ο άλλος τρώει, μιλάει…Βγαίνουν έξω για να ψυχαγωγηθούν, να μιλήσουν και εκεί ακούν και τραγούδια. Εγώ δεν το μπορώ αυτό, γιατί και το τραγούδι μου πρέπει να το ακούς με προσοχή. Και έμαθα από πολύ μικρή στις συναυλίες. Από μικρή που έφυγα στο εξωτερικό, αυτό τον τρόπο έκφρασης έμαθα. Το κοινό να παρακολουθεί…Και αυτό συμβαίνει στο εξωτερικό. Και όποτε συμβαίνει εδώ είτε με την Καραΐνδρου, είτε με άλλους συναδέλφους, είτε μόνη μου, βεβαίως το κάνω, αλλά γίνεται όλο και σπανιότερα όπως βλέπετε, γιατί η κρίση τα έχει ανατρέψει όλα.
- Θεωρείτε ότι η στάση του κοινού έχει αλλάξει;
- Απέναντι στο έργο του Θεοδωράκη;
- Και γενικότερα…
- Όχι νομίζω ότι και πάλι βρίσκει την επικαιρότητά του. Βρίσκει το έργο του Μίκη…Πολλές φορές μου λένε για το « Μάουτχαουζεν». Προχθές ήμουν στον Μελωδία και μου έκαναν μια εκπομπή όπου μου είπαν ότι στο εξωτερικό, η γραμμή της βιομηχανίας της μουσικής είναι να επανέλθουμε στα παλιά καλά πράγματα. Στους Beatles, στους Pink Floyd. Γιατί προφανώς υπάρχει κάποιο κενό. Υπάρχει ψυχαγωγική μουσική, η rap και όλα αυτά, αλλά η γραμμή είναι αυτή. Με την ίδια λογική, γυρίζουμε στα καλά τραγούδια. Του Μάνου, του Μίκη. Τα επαναφέρουν στον κόσμο, στις νέες γενιές. Αυτό μου έκανε ιδιαίτερη εντύπωση, γιατί με κάλεσαν να μιλήσουμε για το « Μάουτχαουζεν», για την « Οδύσσεια», για κύκλους τραγουδιών. Άρα είδες ότι έχει ο καιρός γυρίσματα που λέμε! Το καλό διαχρονικό τραγούδι, δεν είναι κάτι επικαιρικό που έσβησε. Υπάρχουν ασφαλώς μέσα στα χιλιάδες τραγούδια του Μίκη Θεοδωράκη και κάποια που δεν εκφράζουν το σήμερα. Αλλά πάντοτε υπάρχουν μελωδίες και τραγούδια και ποίηση που αφορούν τον σύγχρονο ακροατή. Γιατί όχι; Είναι η κλασσική του μουσική. Και υπάρχουν και τα ρεμπέτικα και τα έντεχνα που εξέφρασαν οι δύο μας μεγάλοι.
- Είστε πάντως η μοναδική τραγουδίστρια, που ένας κύκλος τραγουδιών έχει πάρει το όνομά σας. Ο « Κύκλος Φαραντούρη».
- Ξέρω κι εγώ; Σε άλλους δεν έχει γραφτεί;
- Μπορεί να έχει γράψει και ο Θεοδωράκης τραγούδια για τη φωνή κάποιου αλλά δεν έχει δώσει σε ολόκληρο κύκλο το όνομά του…
- Ναι, αυτό ήταν μεγάλη τιμή που μου έκανε. Και ήμουν πολύ μικρή 17 χρόνων. Πραγματικά έβλεπε ότι θα μπορούσα να ακολουθήσω το δρόμο του μέχρι τέλους. Και αυτό συμβαίνει. Βέβαια εκτός από το Θεοδωράκη, όπως ξέρεις, έχω κάνει και άλλα πράγματα. Και αυτό ,αν θέλεις, επιδιώκω. Κατά καιρούς έφευγα από το Θεοδωράκη και έκανα άλλους συνθέτες και Έλληνες και ξένους. Τώρα και με Έλληνες φυσικά, αλλά κυρίως με ξένους βρίσκω μια καλή επαφή. Οι ξένοι αγαπούν πολύ τη μουσική μας και διαλέγουν ωραία τραγούδια που τα κάνουν jazz…
- Όπως η δουλειά που κάνατε πρόσφατα με τον Charles Lloyd…
- Ναι, μπράβο, όπως με το Lloyd. Και υπάρχουν και άλλοι νεώτεροι. Τώρα ετοιμάζομαι να κάνω συνεργασία με έναν καταπληκτικό μουσικό, ο οποίος παίζει σάζια και τσέλο. Λέγεται Τούρκογλου, είναι από την Τουρκία αλλά ζει στην Ελλάδα χρόνια. Ζει 10 χρόνια και είναι παντρεμένος εδώ. Είναι δάσκαλος στα σάζια. Πριν δυο χρόνια μου έφερε το υλικό του και τρελάθηκα. Πολύ καλό τσέλο! Μου έφερε ένα δείγμα με τσέλο και με τα διαφορετικά σάζια, γιατί ξέρεις κάνουν σεμινάρια και διδάσκουν με τον Ross Daily. Όταν μου τα έφερε ενθουσιάστηκα. Αμέσως τα έστειλα στην εταιρεία και μου είπαν ότι τους ενδιαφέρουν. Και τώρα το Μάιο, θα έρθουν στην Ελλάδα για να ηχογραφηθούν. Θα έρθει η Anja Lechner μεγάλη βιολοντσελίστα, ο Τούρκογλου θα παίξει τα σάζια, μια Αρμένισσα θα παίξει κανονάκι και τώρα ψάχνουμε ή ένας Ίταλος ή ένας από το Ισραήλ θα παίξει κρουστά. Θα είναι ένα περίεργο μείγμα και παραδοσιακό και jazz. Με τη φωνή μου, σε στίχους που έγραψε η Αγαθή Δημητρούκα και είναι πάρα πολύ ωραίοι σε 4- 5. θα έχει όμως τραγούδια και από την Αρμενία, το Ισραήλ... Ένα πολύ ωραίο πολυσύνθετο πράγμα.
- Γνωρίζετε αν θα γίνει κάποια παρουσίαση εδώ;
- Ναι! Όταν με το καλό βγει ο δίσκος, θα τον παρουσιάσουμε και στην Ελλάδα. Το Μάιο θα ηχογραφηθεί, οπότε μάλλον από την άλλη σαιζόν.
- Σας ενδιέφερε πάντα να πειραματίζεστε στη δισκογραφία. Καμία δουλειά σας δεν είναι ίδια με την προηγούμενη...
- Ναι! Τώρα τι νόημα έχει; Χιλιάδες δίσκοι έχουν βγει. Έχω πει όλα του Μίκη με διαφορετικούς τρόπους. Πότε με συμφωνική ορχήστρα, πότε με λαϊκή... Αλλά αυτό που με ενδιαφέρει είναι να πειραματίζομαι και σε άλλα πράγματα. Και έχω μεγάλο κέφι γι’ αυτό. Να ανακαλύπτω νέους μουσικούς, νέες τάσεις... Μου κάνει πολύ καλό. Και με Έλληνες θέλω να συνεργάζομαι. Θέλω πολύ με τον Αλκίνοο Ιωαννίδη, που κάτι έχουμε τώρα στα σκαριά. Και αυτός θέλει να κάνει πολλά πράγματα. Είναι βαθιά καλλιτέχνης. Εδώ θα σου αποκαλύψω ότι βγαίνει ένας δίσκος που θα λέγεται « Φύλαξα τ’ όνειρο». Το κάναμε για τα 90 χρόνια του Μίκη Θεοδωράκη. Τραγουδάει 6 τραγούδια ο Μάλαμας, 6 ο Χαρούλης, 6 ο Αλκίνοος και τους συνοδεύω εγώ με 3. με jazz ενορχήστρωση. Ήταν δική μου ιδέα και παραγωγή. Το δουλεύω ένα χρόνο αυτό. Τώρα ολοκληρώθηκε, γίνεται το εξώφυλλο και κυκλοφορεί.
- Θα ήταν ωραίο να το παρουσιάσετε και ζωντανά.
- Ναι, αλλά το δύσκολο είναι να τους συντονίσεις και τους 3. Γιατί έχει ο καθένας τις υποχρεώσεις του. Δύσκολο ήταν και να τους συντονίσεις για να πάνε στο στούντιο... Φοβερό. Ο καθένας έχει τη δική του ορχήστρα, δεν ήταν μια. Και έπρεπε ο καθένας να ενορχηστρώσει με τον τρόπο που θέλει. Αλλά όλο αυτό ήταν πάρα πολύ ωραίο. Ο καθένας έδωσε τη δική του προσέγγιση. Πρώτος το ξεκίνησε ο Μάλαμας και πραγματικά του οφείλω μεγάλη ευγνωμοσύνη γιατί αμέσως άρπαξε την ιδέα και μου είπε « Μαρία, για το δάσκαλο και για σένα, θα το κάνω.» Δεν είναι και εύκολος ο Μάλαμας, καθόλου. Είναι της έμπνευσης. Αλλά πραγματικά πήγαμε και είδαμε το Μίκη, φωτογραφηθήκαμε... Θα τα δείτε όλα αυτά.
- Έχετε κάποιες προγραμματισμένες εμφανίσεις το επόμενο διάστημα;
- Το επόμενο διάστημα θα έχουμε πάλι με την Ελένη και μετά εγώ πηγαίνω Γερμανία. Τον Ιούνιο, έξω από τη Φρανκφούρτη θα παρουσιάσω το Canto General και στις 13 Ιουλίου επίσης..... Μετά, το Σεπτέμβριο, όπως κάθε χρόνο αρχίζει η περιοδεία μου σε όλη την Ευρώπη.
- Μιας και αναφερθήκαμε στο Canto General, θα ήθελα να σας ρωτήσω πώς νιώσατε όταν νέα κοπέλα κάνατε πρόβα για το συγκεκριμένο έργο, μπροστά στο δημιουργό του, τον Pablo Neruda...
- Ε, δεν καταλαβαίνεις τώρα... Μας μιλούσε για τη γλώσσα και πώς έπρεπε να τα προφέρουμε, μας διόρθωσε πάρα πολλά στους τονισμούς. Παρακολουθούσε την πρόβα... Τι εποχές μου θυμίζεις τώρα... Ήταν βιώματα που όταν τα ζούσα, θεωρούσα ότι είναι μέσα στο φυσιολογικό. Ήμασταν έξω και δε μπορούσαμε να γυρίσουμε. Τρέχαμε για την Ελλάδα! Οργώναμε όλο τον κόσμο με συναυλίες. Υπήρχε το αίσθημα αλληλεγγύης, μας αγκάλιαζαν, οπότε ερχόταν σαν φυσικό. Μετά, όταν το έργο βρίσκει την ιστορικότητά του, γίνεται μύθος και το βλέπω τότε από απόσταση. Όταν το βιώνεις σου φαίνεται φυσικό το ότι ήταν εκεί ο Neruda κατάλαβες; Ήρθε να παρακολουθήσει το έργο του ο άνθρωπος. Τώρα, όταν βλέπεις τη φωτογραφία, έχει γίνει ένας μύθος. Η ίδια η ζωή τα τακτοποιεί όλα. Τα βάζει σε θέσεις που αξίζουν ή δεν αξίζουν. Αυτά με το Canto. Και άλλες στιγμές θυμάμαι. Τεράστιες και έντονες πολύ. Μεγάλα έργα, κόσμος, μεγάλοι άνθρωποι που στήριξαν τον αγώνα της Ελλάδας για δημοκρατία, γιατί ήταν άλλες οι συνθήκες τότε. Ήταν Δικτατορία και όλος ο κόσμος ήταν υπέρ της δημοκρατίας. Το ίδιο το έργο του Μίκη κέρδισε τον κόσμο. Γιατί αν ήταν τραγουδάκια της δεκάρας, δε θα έδιναν σημασία. Θα έκαναν μια εκδήλωση για πολιτικό σκοπό και θα τελείωνε. Το έργο αυτό ριζώθηκε χρόνια. Πάντα έρχεται κόσμος και ξέρουν τα τραγούδια και τις μελωδίες. Τον θεωρούν το τελευταίο μεγάλο μουσικό μελωδιστή. Κλασσικό!
- Αισθάνεστε τυχερή;
- Ε, με αυτή τη λογική ναι! Ευγνώμων. Αλίμονο! Ήταν μια συγκυρία καταπληκτική. Θα μπορούσα να μην είμαι αυτή που είμαι. Να τραβούσα έναν άλλο δρόμο προς το κλασσικό τραγούδι. Αυτό που έζησα, ήταν τρομερά ενδιαφέρον! Δεν ήταν μόνο το κυνήγι για την καριέρα σου, τη φωνή σου, πού θα παίξεις και πού θα τραγουδήσεις, αλλά ήταν δεμένη η εσωτερική σου ανάγκη να εκφραστείς, με το όραμα και την αγωνία του κόσμου για κάτι καλύτερο. Αυτή η εξέλιξη νομίζω ότι ολοκληρώνει έναν καλλιτέχνη. Ήμουν μια τραγουδίστρια, που η φωνή μου και το τραγούδι μου ήταν δεμένα όχι μόνο με την αγάπη του κόσμου, αλλά και με κάτι διαφορετικό για το οποίο πάλεψε ο κόσμος. Με την ποίηση και τα τραγούδια να κάνει καλύτερο τον κόσμο. Αυτή ήταν η εποχή. Τώρα είναι αλλιώς τα πράγματα. Άλλα ερεθίσματα. Όμως παρ’ όλα αυτά κι εδώ βλέπω ότι βρίσκει χώρο και τρυπώνει και η ποίηση και η καλή μουσική και οι καλοί άνθρωποι που έχουν ιδιαίτερο χρώμα. Με δυσκολία όμως επικοινωνούνται αυτά στον κόσμο. Πιο δύσκολα από ότι τότε που ήταν γυμνό το τοπίο. Εδώ έγραφαν τα νέα « Ο Θεοδωράκης τραγουδάει στο τάδε μέρος», ούτε αφίσες δεν είχαμε τα πρώτα χρόνια. Τα γραφεία του ατζέντη δεν υπήρχαν. Έγραφαν δύο δημοσιογράφοι στις εφημερίδες και γέμιζε. Μετά άλλαξε η ζωή και τώρα χρειάζεται ένας άλλος τρόπος για να διαδώσεις το έργο σου. Τρόπος πολλές φορές σκληρός οικονομικά. Η κρίση έχει και τις συνέπειές της και στον πολιτισμό. Όχι μόνο στο πορτοφόλι του κάθε ανθρώπου, στο μισθό του με όλη αυτή τη σκληρή λιτότητα. Παρ’ όλα αυτά τα νέα παιδιά επινοούν πράγματα, έχουν ιδέες. Οι νέοι σκηνοθέτες στρέφονται τώρα προς το πιο πολιτικό θέατρο. Ο Χουβαρδάς ας πούμε, έκανε τώρα την « Όπερα της πεντάρας». Και το 2008, την έφερε στην Ελλάδα ο Bob Willson. Όταν έβλεπε ότι αλλάζει ο κόσμος και μπαίνουμε σε μια σκληρή λιτότητα και η Ευρώπη αλλά κυρίως η Ελλάδα. Τώρα διάβαζα ότι ανεβαίνει από το Εθνικό και το Χουβαρδά. Υπάρχει μια αλλαγή. Λιγότερα και ουσιαστικότερα πράγματα. Οι νέοι χωρίς λεφτά, παλεύουν, σκέφτονται πράγματα και κάνουν κάτι. Στο θέατρο κυρίως. Τώρα το τραγούδι, είναι μια άλλη ιστορία.
- Δυστυχώς, δε βλέπουμε συχνά κάτι αξιόλογο πια...
- Εσύ που είσαι νέος, ίσως ξέρεις, γιατί εγώ δε μπορώ να τα παρακολουθώ όλα. Δε μπορείς να πεις όμως ότι μόνο τότε γίνονταν πράγματα. Και αυτό δε μου αρέσει. Ίσως δεν προβάλλονται, δεν υπάρχουν οι δισκογραφικές εταιρείες για να ποντάρουν επάνω. Κάποτε υπήρχε ο ανταγωνισμός των εταιρειών. Τώρα είναι το internet και αν τύχει κάποιος να το αρπάξει, ένας producer. Δεν τους ξέρω αυτούς τους τρόπους. Με αυτό όμως μεγαλώνει η νέα γενιά και θα βρουν και τους τρόπους...