Ο Γιώργος Νταλάρας στο DNA of Arts

Συνέντευξη του κυρίου Γιώργου Νταλάρα στον Αλέξανδρο Τσομπανόπουλο

Είναι ιδιαίτερη τιμή για τη σελίδα μας, ένας από τους μεγαλύτερους Έλληνες καλλιτέχνες με διεθνή προβολή, ο κύριος Γιώργος Νταλάρας να μας παραχωρεί συνέντευξη, ενόψει της επικείμενης εμφάνισής του στο Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης με τη μουσική παράσταση « The Kavafis project» σε ποίηση Κωνσταντίνου Π. Καβάφη και μουσική Αλέξανδρου Καρόζα. Η παράσταση αφού παρουσιάστηκε στη Βιέννη το 2011, σε παγκόσμια πρεμιέρα στο Wiener Konzerthaus, στο Μόναχο το Φεβροάριο του 2013, και στην Κωνσταντινούπολη στις 26-10-2013, θα παρουσιαστεί την Τετάρτη 6/11 στο Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης.

Ποια είναι η έννοια της συμμετοχής σας σε αυτό το ιδιαίτερο έργο?

Έχει πάρα πολύ μεγάλη σημασία για μένα η ερμηνεία αυτού του έργου για πολλούς λόγους.  Πρώτα, γιατί ο Καβάφης είναι ένας παγκόσμιος ποιητής, μεταφρασμένος σε όλες τις γλώσσες του κόσμου σχεδόν, και θεωρώ μεγάλη τιμή το να "ερμηνεύουμε" τον λόγο του.  Ο άλλος λόγος είναι η μουσική.  Παρακολουθώ εδώ και πολλά χρόνια τον φίλο συνθέτη Αλέξανδρο Καρόζα να γράφει αυτό το έργο, το οποίο χωρίς επιφύλαξη, σας λέω ότι με συγκίνησε και με εντυπωσίασε από την αρχή.  Ο τρίτος λόγος είναι ότι για μένα είναι ένα δέλεαρ ότι τραγουδάω ένα είδος που ξεφεύγει από τη φόρμα ενός απλού τραγουδιού.   Ο τέταρτος λόγος είναι ότι σπουδαίες ορχήστρες και μουσικοί, όπως η Wiener KammerOrchester, αγκάλιασαν αυτό το έργο με τόση εκτίμηση και αγάπη και ένας τελευταίος αλλά όχι έσχατος λόγος που με τιμάει που συμμετέχω σε αυτή τη δουλειά, είναι ότι παίζουμε αυτό το έργο στη Θεσσαλονίκη. Εδώ είναι ένας τόπος που αγαπούν την μουσική μας, όχι μόνο τα λαϊκά τραγούδια.

Ποια είναι η προσωπική σας σχέση με την ποίηση του Καβάφη ?

Βαθιά και μακροχρόνια.  Όπως σας είπα, ο Καβάφης είναι ένας μεγάλος ποιητής, βαθύς γνώστης της ιστορίας της πατρίδας μας, αλλά και μαζί ένας άνθρωπος του κόσμου, με ποιήματα υποδείγματα ζωής και φιλοσοφίας, ποιήματα όπως τα "Κεριά", οι "Φωνές", αλλά και άλλα με ιστορικές αναφορές δείχνουν έναν άνθρωπο ξεχωριστό που αντιλαμβανόταν την Ελληνικότητα με έναν ευρύ τρόπο χωρίς ίχνος εθνικισμού ή νουθεσίας (χωρίς να δείχνει με το δάχτυλο).  Το έργο του Καβάφη είναι ένα καλλιτεχνικό υπόδειγμα εργασίας, ενός καλλιτέχνη που είχε τη γενναιοδωρία και τη συνείδηση να μοιράζει ακέραιο τον ποιητικό του λόγο χωρίς να χωρίζει τους αποδέκτες σε μυημένους και μη. Αυτό για μένα, αποτελεί την πραγματική λαϊκότητα ενός καλλιτέχνη.

Έχετε εκτελέσει πολλές συνθέσεις μεγάλων συνθετών. Ποια είναι η διαφορά ή το καινούργιο με τις συνθέσεις του Αλέξανδρου Καρόζα?

Πως θα περιγράφατε την μουσική του Αλέξανδρου Καρόζα?

Η διαφορετικότητα και η πρόκληση, είναι ότι πρόκειται για ένα συμφωνικό έργο μέσα στο οποίο όμως υπάρχουν στοιχεία και μουσικοί δρόμοι από την ελληνική μουσική, την μουσική της Μεσογείου, ακόμα και πολύ παλιοί μουσικοί δρόμοι της Μικράς Ασίας. Όσον αφορά την μουσική του Αλέξανδρου, θα την περιέγραφα ως την αγωνιώδη προσπάθεια ενός νέου ανθρώπου να προσεγγίσει τη δύσκολη, αλλά γεμάτη ανθρώπινα διαχρονικά νοήματα, γλώσσα του Καβάφη με έναν τρόπο που θα εκφράζει και τη δική μας εποχή.  Γι’ αυτό χρησιμοποιώ τη λέξη αγωνία, γιατί ο Αλέξανδρος προσπαθεί να μην απορροφηθεί από την ποίηση του Καβάφη, αλλά να μεταφέρει με όχημα την μουσική, αυτόν τον σπάνιο λόγο στο σήμερα.  Εγώ κριτικά μπορώ να πω, ότι το αποτέλεσμα είναι άξιο απέναντι στον ποιητή που τον ενέπνευσε, αλλά και σε ένα άλλο επίπεδο οδήγησε τον πραγματικά ταλαντούχο συνθέτη Αλέξανδρο Καρόζα, όπως και δεκάδες άλλους νέους μουσικούς, σε μία καλλιτεχνική αλλά μαζί και υπαρξιακή δημιουργία.  

Πως σκοπεύετε να ερμηνεύσετε τα ποιήματά του στην Θεσσαλονίκη?

Σας είπα είναι συναρπαστικό.  Με γεμίζει συγκίνηση. Αισθάνομαι μεγάλη χαρά που έχω την ευκαιρία να παρουσιάσω εδώ κάθε φορά διαφορετικό μουσικό υλικό.   Νομίζω ότι είναι κάτι που τιμάει και τους ακροατές. Αξίζει αυτή τη δύσκολη εποχή να τραγουδάς όχι μόνο για διασκέδαση, αλλά για να μεταφέρεις και μηνύματα που περιέχονται στην ποίηση του Καβάφη.  

Ποιά είναι τα επόμενα σχέδια σας;

Συνεχίζουμε με τον Καβάφη στην Ευρώπη και συμμετοχή σε κάποια φεστιβάλ διεθνή. Παράλληλα η δουλειά και το ψάξιμο στο στούντιο δε σταματάει ποτέ.

Ακολουθεί κείμενο του κυρίου Νταλάρα για την παράσταση….

Δυσκολεύομαι πολύ ψάχνοντας να πω λίγα λόγια για αυτήν την παρουσίαση του μουσικού έργου του Αλέξανδρου Καρόζα σε ποίηση Κ.Π. Καβάφη. Δεν είναι μόνο η γνώση και η πλήρης συνείδηση του ότι αναφέρομαι στον ακριβέστερο ποιητή του Ελληνικού λόγου, είναι και η βεβαιότητα την οποία μου καλλιέργησε στις λίγες συναντήσεις, που είχα την τιμή να έχω μαζί του, ο αξέχαστος Γ.Π. Σαββίδης, ότι, κάθε προσέγγιση του Καβάφη πρέπει να έχει σαν αρχή την αποφυγή κάθε υπερβολής και πανηγυρικής ρητορείας. Είναι κάτι εξάλλου, που στερεώθηκε στη συνείδησή μου ακούγοντας τις λιτές, χαμηλόφωνες, αλλά ασφαλείς και αποφασιστικές αναγνώσεις των ποιημάτων του ποιητή από τον ίδιο τον Γιώργο Σαββίδη. Συνεπώς, ακόμα και αν είχα τη σπουδή, δε θα τολμούσα να αποπειραθώ κάποια φιλολογική επεξεργασία ή επαινετική κριτική, ούτε καν κοσμητικά επίθετα και ενθουσιώδεις κρίσεις για το έργο του Καβάφη. Μένω στον απεριόριστο θαυμασμό και κρατάω το καλλιτεχνικό υπόδειγμα εργασίας ενός καλλιτέχνη, που είχε τη γενναιοδωρία και τη συνείδηση να μοιράζει ακέραιο τον ποιητικό του λόγο σε μια λαϊκή έκδοση, χωρίς να διαχωρίζει τους αποδέκτες σε μυημένους και μη. Και είναι αυτή η αφθαρσία του λόγου του, που βοηθάει στη ζωντανή μετάγγισή του, στις νέες γενιές, κάτι που ταπεινά νομίζω θα του έφτανε, θα του ήταν αρκετό, για να είναι πάντα γαλήνιος και δικαιωμένος. Γιατί αυτός ο άφθαρτος «ενσαρκωμένος λόγος», ώθησε δεκάδες νέους καλλιτέχνες και ανάμεσα σε αυτούς το φίλο και πραγματικά ταλαντούχο συνθέτη Αλέξανδρο Καρόζα, νεαρό ελληνόπουλο της Γερμανίας, παιδί της διασποράς, να καταπιαστεί 25 χρόνια πριν με το έργο του Καβάφη με περίσκεψη, προσήλωση θρησκευτική και τη δέουσα ανασφάλεια, γνωρίζοντας ότι έχει να κάνει με κάτι μοναδικό.

Από το 1985 μέχρι σήμερα, γράφει και ξαναγράφει, διαλύει και ξαναχτίζει το υλικό του, προσπαθώντας να δομήσει ένα κτίσμα, άλλοτε πιστεύοντας και άλλοτε αμφισβητώντας τις ικανότητές του, έχοντας βασικό κίνητρο και αντλώντας δύναμη από τον ίδιο τον ποιητή. Εγώ κριτικά, μπορώ να πω ότι μουσικά το αποτέλεσμα της προσπάθειας είναι πραγματικά άξιο. Αλλά νομίζω ότι και σε ένα άλλο επίπεδο, αυτή η διαδικασία δείχνει να τον αφορά και να τον κινητοποιεί δημιουργικά και υπαρξιακά. Γιατί πιστεύω ότι ακόμα και ανεκτέλεστο αν έμενε το έργο του, μόνο το γεγονός ότι ασχολήθηκε και μυήθηκε όλα αυτά τα χρόνια στον Καβάφη, θα αποτελούσε από μόνο του για αυτόν σκοπό ζωής. Γιατί είναι από τους τυχερούς που μετά από τόσα χρόνια εργασίας, θα είχε κερδίσει την αυτογνωσία και την εξιλέωση απέναντι στον ποιητή που τον ενέπνευσε, αποτιμώντας με σωστή αριθμητική αυτό που δίδαξε ο ίδιος με το σπάνιο ένστικτό του. Όπως το περιέγραψε στο ποίημα του το 1897, όμοιος θνητός σαν όλους μας, με καθαρή συνείδηση «ο οποίος δεν καταχώνιασε, μήτε εκπόρνευσε το τάλαντό του στην κοσμοπολίτικη έρημο της Αλεξάνδρειας, ή στη Βαλκανική σκόνη της Αθήνας, μα το έσπειρε στα πιο παραμελημένα χώματα του Ελληνισμού και το ανάστησε με όλα του τα δάκρυα και με όλο του το αίμα». ⁽¹⁾

Τη δύσκολη ζωή μου ασφαλή να κάνω

εγώ στην τράπεζα του μέλλοντος επάνω

πολύ ολίγα συναλλάγματα θα βγάλω…

Κεφάλαια μεγάλα αν έχω αμφιβάλω

κι’ άρχισα να φοβούμαι μη στην πρώτη κρίση

ξαφνικά τας πληρωμάς της σταματήσει.

Προσωπικά, αισθάνομαι διπλά τιμημένος που έχω την ευκαιρία να τραγουδήσω αυτόν τον λόγο, με αυτή την μουσική, με αυτούς τους σπουδαίους μουσικούς της Ορχήστρας Δωματίου της Βιέννης. Ευχαριστώ για αυτό πολύ τον Αλέξανδρο.

Γιώργος Νταλάρας

Ιούνιος 2011